چرا جراحی بای‌پس معده جان رضا داوودنژاد را گرفت؟ | جراحی لاغری برای همه مناسب نیست 

گیلان شهر /همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: درگذشت غم‌انگیز رضا داوودنژاد، بازیگر سینما و تلویزیون در سن ۴۴ سالگی به دلیل عوارض ناشی از عفونت خون پس از پیوند کبد، دوباره نگاه‌ها را به عوارض برخی اعمال جراحی کاهش وزن جلب کرد.

اوایل دهه نود بود که داوودنژاد در بیمارستان بستری شد، همان زمان اعلام کردند که این بازیگر به دلیل مصرف قرص لاغری با از کارافتادگی کبد مواجه شده است. هر چند که بعدها خودش در گفتگویی با رسانه‌ها این موضوع را تکذیب کرد و دلیل این اتفاق را بای‌پس روده اعلام کرد.

داوودنژاد این جراحی را عملی اشتباه خواند و توضیح داد به دلیل وسعت ناحیه عمل، کبد وی تحت فشار قرار گرفته و عوارض ناشی از این اتفاق نیز به درستی از سوی پزشکان تشخیص داده نشده است.

محمدرضا حیدری، مدیر روابط عمومی بیمارستان پیوند اعضا شیراز روز گذشته درباره فوت این بازیگر توضیح داده که مرحوم داوودنژاد طی سال‌های اخیر به دلیل نارسایی کبدی دو مرتبه در شیراز عمل پیوند کبد و شرایط خوبی هم داشتند؛ او یک ماه گذشته با یکسری بهم ‌ریختگی‌های آنزیم‌های کبدی مواجه شد و در یک ماه گذشته به بیمارستان پیوند اعضا شیراز مراجعه کرده و بستری شدند، اما در طی روند درمان دیگر بدنشان پاسخگو نبود در نهایت به دلیل این بهم‌ریختگی‌های آنزیم‌های کبدی و عفونت خون به رحمت خدا رفتند.

پیش از این مرحوم داوودنژاد در برنامه «یک فنجان چای داغ» شبکه سوم سیما درباره علت لاغری‌اش گفته بود: دلیل بیماری‌ نه مصرف قرص‌های لاغری بوده و نه رژیم‌های سخت بلکه عمل جراحی بای پس معده سرآغاز تمام این مشکلات بوده است. عوارض این جراحی به حدی بود که او سر صحنه فیلمبرداری سریال «فراموشی» از حال رفته به بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان منتقل شد، در این مرحله بود که پزشکان از کار افتادگی کبد او را تشخیص دادند و این بازیگر جوان سینما و تلویزیون به شکلی اورژانسی برای پیوند کبد به شیراز منتقل شد.

پس از اولین پیوند کبد در سال ۱۳۹۱ او دوباره در آذر ۱۳۹۲ به دلیل وخامت حالش تحت عمل جراحی پیوند کبد قرار گرفت، خود داوودنژاد در این باره توضیح داده بود که به علت لخته شدن خون در کبدش دچار وخامت شده و تیم پزشکی مجبور شدند، کبد دیگری به او پیوند بزنند.

اما چرا یک عمل بای پس معده به ظاهر ساده این بازیگر خوب کشورمان را تا این حد دچار عوارض و مشکلات کرد که او ناگزیر دوباره تحت عمل جراحی پیوند کبد قرار گرفت؟

بای پس معده

عمل بای پس معده یا گاستریک بای پس معده، از جراحی‌های مؤثر در زمینه‌ی کاهش وزن است که در آن، حجم معده‌ بیمار و فرآیند هضم و گوارش غذا، دچار تغییر می‌شود. پس از عمل، فرد میل کمتری به غذا احساس می‌کند و چون غذای مصرفی، تنها به بخشی از روده‌ کوچک وارد می‌شود، بدن بیمار تمام کالری غذای مصرفی را جذب نمی‌کند. سیری زودرس و دفع سریع‌تر مواد غذایی، از نتایج این عمل خواهد بود.

هشدار: بای پس معده برای همه مناسب نیست

بای پس معده از جراحی‌های بسیارها بسیار مؤثر در کاهش وزن است اما فقط در شرایط خاصی توسط پزشک توصیه می‌شود. دکتر بای پس معده تنها زمانی به انجام این عمل مبادرت می‌کند که بیماری‌های ناشی یا موثر از چاقی مفرط، سلامت بیمار را تهدید کنند. در مورد بیمارانی که دچار بیماری‌های مرتبط با چاقی هستند، مثل دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی، کلسترول بالا، بیماری رفلکس معده و سرطان، نیز ممکن است برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، توصیه شود. به طور معمول، این عمل در مورد کسانی تجویز می‌شود که ضریب توده‌ بدنی آن‌ها بالاتر از ۴۰ BMI است.

مزایا و عوارض بای پس معده

از مزایای این روش جراحی، می‌توان به تاثیر بالای آن و کاهش سریع وزن اشاره کرد. به طوری که بیمار در طی ۲ سال بعد از جراحی، ممکن است تا ۷۰ درصد از وزن خود را از دست بدهد. طولانی بودن روند ریکاوری که ممکن است تا ۲ سال طول بکشد و احتمال عفونت زخم‌های جراحی، از جمله ریسک‌های این عمل جراحی هستند.

پس از هر عمل جراحی بزرگی نظیر بای پس معده به طور بالقوه امکان بروز عوارض وجود دارد. عوارض جانبی که باعث افزایش خطر، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر می‌شود. برخی از عوارض در تمام عمل‌های شکمی مشترک است، در حالی که برخی از عوارض مربوط به جراحی چاقی است.

آمارها چه می‌گویند؟

عمل بای‌پس به دو صورت لاپاروسکوپی و جراحی باز انجام می‌شود، میزان کلی عوارض در ۳۰روز پس از جراحی از ۷درصد برای روش‌های لاپاراسکوپی تا ۱۴.۵ درصد در عمل‌های جراحی باز (از طریق برش های) متغیر است.

نتایج یک مطالعه درباره آمار مرگ بر اثر این عمل، نشان داد که از ۴۰۱ مورد عمل لاپاروسکوپی انجام شده هیچ مرگی گزارش نشده اما ۰.۶ درصد از ۹۵۵ نفری که جراحی باز بای‌پس معده انجام داده بودند، فوت کردند.

مرگ و میر و عوارض ناشی پس از این عمل جراحی به دلیل عوامل خطر از پیش موجود مانند درجه چاقی، بیماری قلبی، آپنه انسدادی خواب، دیابت شیرین و سابقه آمبولی ریوی قبلی رخ می‌دهند.

احتمال بروز نارسایی در پیوند کبد

داوود نژاد، که پس از عمل بای‌پس معده دچار نارسایی کبدی شده بود ناگزیر دوبار تن به پیوند کبد داد. اما پیوند کبد چیست و چه عوارضی دارد؟

عمل جراحی به معنای تعویض یک کبد بیمار (نارسا) با یک کبد سالم از شخص دیگری است. در بیشتر موارد از تکنیک پیوند مستقیم استفاده می‌شود که در آن کبد بیمار برداشته شده و با یک کبد اهدایی یکسان جایگزین می‌شود. البته بعد از انجام پیوند هم احتمال بروز سه نوع نارسایی وجود دارد؛ نارسایی فوق حاد، نارسایی حاد، نذرسایی مزمن. طبق اخبار منتشر شده بیماری داوودنژاد هم از نوع نارسایی حاد کبد بوده و مطابق با تعاریفی که درباره این بیماری ارائه شده، علایم آسیب مغزی ناشی از نارسایی کبد ظرف ۸ هفته بعد از شروع نارسایی آغاز می‌شود.

شروع نارسایی را از کجا می‌شود فهمید؟

ایجاد زردی (یرقان) مهم‌ترین علامت بالینی است که با آزمایش خون و افزایش بیلی روبین خون و آنزیم‌های کبدی ثابت می‌شود. حالا اگر تا ۸ هفته بعد از شروع نارسایی، بیمار دچار علایم مغزی شود؛ علایمی مثل کاهش سطح هوشیاری که می‌تواند پیشرفت کند و بیمار را به کما ببرد، نارسایی حاد کبدی اتفاق افتاده، بیماری‌ خطرناکی که بیمار را تا پای مرگ می‌برد.

وقتی کبد از کار بیفتد، چه می‌شود کرد؟

واقعیت این است که مثل بقیه اعضای بدن، راه حلی جز پیوند وجود ندارد. حتی دستگاهی مشابه دیالیز که بتواند تا مدتی بیمار را نگه دارد برای بیماران کبدی وجود ندارد. به لطف دیالیز، بیماران مبتلا به نارسایی کلیه تا سال‌ها می‌توانند در انتظار پیوند بمانند. ولی در مورد کبد این کار ممکن نیست.

جراحی لاغری برای همه مناسب نیست

این در حالی است که متخصصان بارها هشدار داده‌اند که بسیاری از افراد با اضافه وزن نیازمند عمل جراحی چاقی نیستند و پیش از چنین اقدامی باید مشاوره‌های لازم در این باره انجام شود. پدرام طالبیان، فلوشیپ جراحی لاپاراسکوپی در این باره می‌گوید: برخی از جراحان، بیمارانی که با اضافه وزن ۱۰ کیلوگرم و شاخص BMI ۳۰ مراجعه می‌کنند را تحت عمل جراحی قرار می‌دهند. قطعا این گروه افراد دچار تحلیل عضلانی و سوء تغذیه می‌شوند. در اعمال جراحی چاقی، افراد یکسری امتیازات را به دست می‌آورند و در مقابل ممکن است برخی از امتیازات را نیز از دست بدهند در نهایت اگر بیماران شاخص توده بدنی بالای ۳۵ الی ۴۰ داشته باشند بعد از عمل جراحی ۶۰ تا ۷۰ درصد اضافه وزنشان را از دست می‌دهند و حتی تعدادی افراد پس از جراحی به وزن سلامت نمی‌رسند بلکه وزن‌شان از چاقی درجه ۳ به چاقی درجه یک تغییر پیدا