اجرای آیین های سنتی به روح جامعه مدرن آرامش می بخشد

به گزارش گیلان شهر ،چهارشنبه سوری مراسمی است که در آخرین چهارشنبه سال، با آغوشی پر از نور و شادی به میان مردم می آید تا رنگی تازه به شب های آخر سال شان بپاشد. هوا تاریک می شود؛ اما شعله های آتش در هر کوی و برزن لشگری از نور را راه می اندازند تا سیاهی را شکست دهند.

واژه «چهارشنبه‌سوری» از دو واژه چهارشنبه نام یکی از روزهای هفته و سور به معنای جشن و شادی ساخته شده‌است. طبق آیین باستان در این روز آتش بزرگی برافروخته می‌شود که تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می‌شود که این آتش معمولاً در بعدازظهر زمانی که مردم آتش روشن می‌کنند، آغاز می‌شود.

مردم از روی آتش می پرند و می خندند و زیر لب به هنگام پرش می خوانند: زردی من از تو ، سرخی تو از من …

در شاهنامه فردوسی و تاریخ بخارا ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان‌دهنده کهن بودن این جشن است. مراسم سنّتی مربوط به این جشن ملّی، از دیرباز در فرهنگ سنّتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده‌ است.

به هر حال در آخرین چهارشنبه سال در گیلان هم مانند سایر استان ها آئین های خاصی اجرا می ‌شود، در این شب اسپند، کندر، گلاب و شمع باید در خانه باشد، اسپند و کندر را دود می‌ کنند، گلاب را به صورت خود می ‌زنند و شمع را به نیت روشنایی روشن می‌ کنند.

رسم چهارشنبه سوری در مناطق مختلف استان گیلان متفاوت است اما تقریبا همه ی آنها بسیار شبیه به هم و قدمت چندین هزار ساله دارند که نشان دهنده قدمت تاریخ گیلان و فرهنگ گیلانیان دارد.

در شهرستان رودبار سه تا هفت کپه کاه می گذارند و آتش می زنند و از آتش سرخ رویی می خواهند.

در منطقه رستم آباد شهرستان رودبار پس از پریدن از روی آب، بزرگ خانواده دو سنگ از داخل آب بر می دارد یکی را در انبار برنج و دیگری را در انبار آرد می گذارد تا برکت بیاورد.

مردم شهرستان آستارا نیز کلش برنج را به تعداد پنج یا هفت تا نه کپه گرد می آورند و آتش می زنند، اول بزرگترها و بعد جوانترها و بچه ها از روی آنها می پرند.در منطقه دیلمان نیز پنج یا هفت تپه گون می گذارند آتش می زنند و از روی آن می پرند و می گویند ” گل گل چارشنبه ، نکبت بشه دولت بیه “.

در منطقه نومندان، لیسار و هشتپر پس از پریدن از روی آتش، ظروف شکستنی معیوب را به‌دور می‌ریزند و دختران دم بخت را برای دقایقی از خانه بیرون می‌کنند تا در آن سال به خانه بخت بروند و ظرف آبی را هم که کنار آتش‌ها نهاده‌اند، به زمین می‌پاشند.

در تالش رسم است که شب چهارشنبه سوری مقداری از غذاهای خود را در ظرفی می گذارند و پشت در خانه یا اتاق قرار می دهند تا چهارشنبه خاتون از آن بخورد و برایشان برکت بیاورد.

رسم چهارشنبه سوری در گیلان ” قاشق زنی ” است که اگرچه امروزه بیشتر برای بچه ها جنبه تفریح و بازی دارد اما در اصل یک نوعی مراد خواهی بوده است، قاشق زنها با موادی که ضمن قاشق زنی جمع می کردند، آش می پختنند و بین مردم تقسیم می کردند تا مرادشان برآورده شود.

در برخی مناطق گیلان نیز خریدن آینه، اسفند و ماهی سفره هفت سین نوروز در شب چهارشنبه سوری را خوش شگون می دانند به ویژه در رشت این کار را با آداب خاصی انجام می دهند.

امروزه رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نظیر آنچه که امروزه تحت نام چهارشنبه سوری در جامعه ظهور و بروز پیدا می کند در هیچکدام از این آئینها دیده نمی شود.

از خیابان ها که گذر کنید صداهای مهیب و ناهنجاری به گوشتان می رسد که از کودک گرفته تا بزرگسال به دنبال خرید ترقه و فشفشه هایی هستند که صدایی مهیب تر ایجاد کنند.

آدابی که امروزه جای فرهنگ قدیم را گرفته است نتیجه ای جز آسیب‌دیدگی و تلفات جانی در استقبال از سال نو نخواهد داشت و به جای لذت بردن و ساختن چهارشنبه ای خاطره انگیز همه نیرو های خدمات رسانی شهر باید در حال آماده باش باشند تا از بار این آسیب دیدگی ها در آستانه سال نو بکاهند.

تغییر و تحول در جامعه مدرن دامن گیر همه چیز از جمله سنت می‌شود

هاشم موسوی رییس پژوهشکده گیلان شناسی با بیان اینکه جشن نوروز و آیین های نوروزی تنها راه حل پیش پای ماست، افزود: امیدوارم همه مسئولان و مردم این را دریابند تا ما از همه بن بست هایی که در فرهنگ و آیین نیاکان ما رخ داده است رهایی پیدا کنیم.

وی افزود: چهارشنبه سوری مانند تمام آیین های کهن دیگر گیلان به مثابه وجود تاریخ و میراث فرهنگی ما است و تلاش برای حفظ سنت از وضعیت ناخودآگاه به خودآگاه، از ویژگی های جامعه مدرن است.

موسوی با اشاره به این که ضرورت هایی در جامعه مدرن وجود دارد که باعث می شود ما نتوانیم آیین های سنتی را مانند گذشته به حکم سنتی بودن بپذیریم و اجرا کنیم، گفت: دنیای مدرن با نوعی تقابل و مواجهه با تاریخ و سنت همراه شده است، سنت همان اقتدار و مشروعیت است که توجیه فرهنگی گذشته خود را از دست داده و این یکی از ضرورت هایی است که لزوم بازاندیشی سنت را ایجاد می کند.

موسوی گفت: دنیای جدید، دنیای تغییر، تحول و دنیای نوآوری است و این تغییر و تحول دامن‌گیر همه چیز و البته سنت هم می شود.

رییس پژوهشکده گیلان شناسی رشت، دنیای مدرن را دنیای عقلانیت ها دانست و اظهار کرد: دنیای جدید در تلاش است که برای همه چیز از جمله سنت ها نوعی توجیه عقلانی پیدا کند به خصوص در مورد آیین هایی چون چهارشنبه سوری که ظاهر آن هم با مبانی عقلی سازگاری ندارد که این باز یکی دیگر از ضرورت های بازاندیشی سنت خواهد بود.

از بین رفتن آیین ها به دلیل عدم استمرار سنت ها

موسوی با بیان اینکه آیین های نوروز و چهارشنبه سوری در یک بستر اقتصادی،اجتماعی، سیاسی و تاریخی شکل گرفته اند، افزود: بعضی آیین ها نمی‌توانند در بستر نوروز کارکردهای پیشین خود را استمرار کنند لذا برخی از آیین ها می‌روند و برخی نیز می‌مانند.

وی افزود: خوشبختانه آیین های نوروزی گیلان با روح جامعه مدرن سازگارند و همه ما می‌دانیم دنیای مدرن دنیای سرخوشی است دنیایی که لذت و هیجان و نیز توجه به ابعاد عرفی در آن بسیار اهمیت پیدا کرده است.

موسوی گفت: نوروز و آیین های نوروزی ما با کارکردهای درخشان خود به روح دنیای مدرن آرامش می‌بخشد و این جشن، که همه مردم با همه احوالات ناخوش در تکاپو برای آماده شدن آن هستند جشنی مدرن آمیخته با سنت است.

رییس پژوهشکده گیلان شناسی قاشق زنی، قفل گشایی، فال گوش ایستادن و شکستن کوزه را ازجمله آیین سنتی گیلان در شب چهارشنبه سوری معرفی و ادامه داد: دنیای مدرن چهارشنبه سوری را نه آنگونه که وجد داشته بلکه آنگونه که می‌خواسته گزینش کرده است و قسمت هایی از آن را انتخاب کرده و با توجه به این که قالب زندگی شهر نشینی و آپارتمان نشینی شده است این آیین ها به وضعیت موجود دچار شده اند.

موسوی گفت: اجرای جشن هایی چون چهارشنیه سوری از دل خانه ها وجمع خانواده به کوچه و خیابان ها کشیده شده است و البته این موضوع به دلیل الزامات شهر و آپارتمان نشینی و همان دنیای مدرن رخ داده است‌.

وی مسئله رسانه ای شدن آیین ها سنتی را یکی مسائل قابل تامل دانست و افزود: در گذشته مردم بیشتر آیین ها را انجام می‌دادند در عمل ولی اکنون فقط درباره آن ها می‌نویسند و در شبکه های مختلف اجتماعی و رسانه ها در باره آن‌ها فقط مطالعه می‌کنند ولی در گذشته به جای ثبت عکس و فیلم و نقاشی آن ها را با دل و جان انجام می‌داند.

موسوی ابراز امیدواری کرد که این آیین ها به جای فراموشی بتواند با روح دنیای مدرن سازگار شود و دوباره شاهد اجرای چنین آیین هایی در سرتاسر ایران و گیلان باشیم.

انتهای پیام