یاداشت : علی شفاهی
گیلان از قدیمی ترین استان های ایران است که در دوران باستان وجود داشته است گیلانی ها همیشه تاثیرگذاری زیادی بر همسایگان و تاریخ حکومت ها و خلافتها داشته . یافته های باستانشناسی در گیلان نشان دهنده وجود تمدن هایی سه هزار ساله حتی در دوران امپراطوری های پی در پی هخامنشیان ،سلوکیان ،پارت ها،اشکانیان و ساسانیان که بر ایران حکم می راندند است. گیلان گاهی مستقل یا نیمه مستقل بود در هجوم اعراب هیچ وقت به اشغال آنان در نیامد و حکومتی خودمختار داشته است.
استان گیلان دارای هویت قومی مشخص است. از دیرباز همزیستی اقوام مختلف در کنار یکدیگر، زمینهساز محیط و شرایطی مناسب برای به اشتراکگذاری فرهنگ و آیینهای آنان بوده و در نتیجه ایجاد چنین بستری، امکان پالایش و ویرایش فرهنگ و سنن آنها و به مرور زمان موجبات رشد و پیشرفت آنها میسر شدهاست و در این میان این استان با وجود اینکه یکی از قدیمی ترین استانهای ایران بهشمار میرود اما از لحاظ فرهنگی در جایگاه بسیار ممتازی در کشور قرار دارد. گروههای قومی اصلی آن متعلق به شاخه شمال غربی گروه زبانهای ایرانیند.
گیلان در زمان های قدیم یک از استان های معین بود که خیلی از استانها که امروز نام نداشتند زیرمجموعه آن بودند.در دوران معاصر هم گیلان ناجی بسیاری استان های همجوار بوده و در قحطی و بلایای طبیعی و غیر طبیعی همواره از استان های تاثیر گذار در رفع بلا بوده.
مدتی است که بعضی سایت ها و حتی رسانه ملی که باید باعث وحدت کشور باشد، نقشه ایران را بدون استان گیلان انتشار می دهند.
پس از حذف بسیاری از دروس از کتاب های درسی ظاهرا نوبت به حذف استان گیلان از نقشه ایران رسیده است!
این عزیزان که هنگام سیر و سفر و خوش گذرانی های خود گیلان را فراموش نمی کنند، چطور در زمان انتشار اخبار اسم گیلان را از نقشه حذف می کنند! حذف گیلان از نقشه حذف هویت و توهین به مردمان گیلک و تالش است. از استاندار گیلان و مجمع نمایندگان گیلان و فعالان اجتماعی و دلسوزان گیلان می خواهیم که پیگیر باشند تا شاهد تکرار چنین رفتار وقیحانه ای نباشیم.
از همکاران رسانه ای گیلان می خواهم که با پیگیری و انتشار این خبر جلوی این رفتار نابخردانه رسانه را بگیرند.
بیشتر بخوانید
درباره گیلان(۱)
گیلان شهر :استان گیلان از استانهای جمهوری اسلامی ایران، به مرکزیت کلانشهر رشت است. این استان شامل مناطق سرسبز شمال غربی رشتهکوه البرز و بخش غربی کرانههای جنوبی دریای خزر میباشد.[۱] طبیعت گیلان، پوشیده از جنگل و دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است.
گیلان از پنج بخش بیه پیش، بیه پس، طالش و بخش هایی از سرزمین های طارم و طالقان علیا (که در قدیم، از آنها به دیلمان، گیل ها، کادوسپیان، کاسپینا و قلمروامردان یاد می شده است.) تشکیل شده است. درباره اسم گیلان و معانی واژه گیل، نظرات مختلفی ابراز شده است. لغت نامه دهخدا گیلان را ماخوذ از واژه “گیل” به اضافه پسوند “ان” دانسته و افزوده است در پهلوی Gelan به معنی مملکت گل ها و نزد یونانی ها Gelae بوده است.[۲]
جغرافیای سیاسی
جایگاه استان گیلان در ایران، بر اساس تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی
یک سال پس از تصویب متمم قانون اساسی یعنی در سال ۱۳۲۵ هجری قمری تشکیل ایالات و ولایات به تصویب دومین دوره قانونگذاری مجلس شورای ملی رسید. در این قانون ولایت چنین تعریف شدهاست: قسمتی از مملکت که دارای یک شهر حاکمنشین و توابع باشد اعم از اینکه حکومت آن تابع پایتخت یا تابع مرکز ایالتی باشد. در آن زمان گیلان جز ۱۲ ولایت ایران بود. پس از این قانون اولین قانون تقسیمات کشوری در آبان ماه ۱۳۱۶ حورشیدی، تهیه و تصویب شد. بر اساس این قانون ایران به استانهای شمال، غرب، جنوب، شمال غرب، شمال شرق و مکران تقسیم شد. بر طبق این تقسیمبندی شهرستان گیلان از توابع استان شمال بود و شامل مناطق زیر بود:
۱٫ حومه فومنات، صومعهسرا، لشت نشا، کوچصفهان (مرکز: فومنات)
۲٫ پهلوی، چهار فریضه، خمام، عسگر (مرکز: بندر پهلوی)
۳٫ لاهیجان، رانکوه، دهشال (مرکز: لاهیجان)
۴٫ گرکانرود، اسالم، توالش (مرکز: گرکانرود)
این تقسیمبندی هم چند ماه بیشتر دوام نیاورد و در ۱۹ دی ماه همان سال مصوبه قبلی اصلاح شد و استانهای ایران به استانهای یکم تا دهم تغییر پیدا کردند.
گیلان جز شهرستانهای استان یکم بود. و شامل هشت بخش رشت، فومنات، رودبار، لاهیجان، بندر پهلوی، توالش و لنگرود بود.
از ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ با توجه به مادهٔ ۱۳ قانون وظایف و اختیارات استانداران (دولت مکلف است با توجه به سابقه تاریخی نام استانها را تعیین و اعلام کند) نام استان یکم به استان گیلان تبدیل شد. در ۷ بهمن سال ۱۳۴۰ شهرستان اراک از استان گیلان جدا شد و به استان تهران ملحق شد. شهرستان زنجان نیز که تا تاریخ ۶ مرداد سال ۱۳۴۸ از توابع استان گیلان بود، از گیلان جدا شد.
بر طبق آخرین تغییرات استان گیلان ۱۶ شهرستان، ۴۹شهر، ۴۲ بخش و ۵۱۶ دهستان و ۳۰۴۳ آبادی (روستا، مزرعه، مکان)دارد.
شهرستانهای این استان، در حال حاضر، عبارتند از: شهرستان آستارا، شهرستان آستانه اشرفیه، شهرستان املش، شهرستان بندر انزلی شهرستان تالش، شهرستان رشت، شهرستان رضوانشهر، شهرستان رودبار زیتون شهرستان رودسر، شهرستان سیاهکل، شهرستان شفت، شهرستان فومن شهرستان لاهیجان، شهرستان لنگرود، شهرستان ماسال
جغرافیای طبیعی
رشتهکوه البرز، با ارتفاع متوسط ۳۰۰۰ متر، همانند دیواری در باختر و جنوب آن کشیده شدهاست. بلند مرتبه ترین ارتفاع گیلان، کوه سماموس، واقع در شهرستان رودسر است. گیلان، جز از طریق دره منجیل، راه زمینی دیگری به فلات ایران ندارد. گیلان، از طریق چابکسر با استان مازندران و از طریق آستارا با جمهوری آذربایجان، راه زمینی دارد. در قاسم آباد، فاصله دریا با کوه، به کمترین حد خود میرسد.
اثارباستانی
گردنبند ایرانی نماد سواستیکا که در گیلان پیدا شده و دارای قدمت حدود یک هزار سال قبل از میلاد میباشد، موزه ملی ایران
با آغاز سده بیستم میلادی، اماکن باستانی در گیلان، مانند تپه مارلیک (نزدیکی دره گوهر دشت)، مورد توجه ویژه باستان شناسان قرار گرفت. در حفاریهای انجام شده در تپه مارلیک (که قدمتی ۳۰۰۰ ساله دارد) ظروف سفالین، مجسمههای کوچک از طلا، نقره و برنز و اسلحههای برنزی کشف شد. همچنین کاوشهایی که طی سالهای ۱۹۶۱-۱۹۶۲ میلادی انجام گرفت، به کشف آرامگاهی پادشاهی انجامید. کلکسیون قابل توجهی از جواهرات نیز از این آرامگاه به دست آمد. طرز ساخت این اشیاء و وفور طلا و نقره در این آثار باستانی، خبر از خبرگی سازندگان و ثروتمندی مردمان گیلان میدهد.[۸] اسکندر نتوانست گیلان را فتح کند.[۹]